kutubhona

қолинг ёки яхшилик билан кузатинг. Уларга зулм қилиш билан зарар етказиш учун ушлаб турмангиз“. [2:231]
Яъни, уларни хотин қилишни истамасанглар, ажрашмоқчи бўлсанглар, яхшилик билан талоқ қилинглар. Уларни ҳуқуқига тажовуз қилиш, уларни талоқ қилишинглар эвазига ўзларининг айрим ҳуқуқларидан воз кечиртириш учун атайин ушлаб қолманглар.

Шунинг учун бу ерда сабабчи эркак бўляпти. У аёли билан яшашни истамаса, унга берган нарсасидан ҳеч нарсани олмай талоғини берсин. Худо хоҳласа, бу оятнинг тафсилотига сал кейинроқ яна тўхталамиз.

Модомики, талоқ эрнинг қўлида экан, агар у аёли билан яшашни истамаса, уни яхшилик билан талоқ қилиш имконига эга экан, демак, хулъ яъни, аёлнинг эрига эваз тўлаши эр аёлни ёқтириб турган бўлса-да, аёл эрни ёқтирмаган ҳолатда бўладиган бир ишдир.
Суннатдан далил шуки, бу оятнинг нозил бўлиш сабаби аёлнинг эрни ёқтирмай қолишидир.

Ибн Можжа яхши иснод билан Ибн Аббосдан ривоят қилади: «Салулнинг қизи Жамила Пайғамбар с.а.в.нинг олдиларига келиб, Аллоҳга қасамки, мен Собит ибн Қайсни на динида ва на хулқида айблай оламан, лекин мен Исломда туриб кўрнамак бўлишни ёқтирмайман, уни ёмон кўрганлигимдан унга тоқат қилолмайман, деди. Шунда Пайғамбар с.а.в., унга боғини қайтариб берасанми, дедилар. У, ҳа, деб жавоб берди. Шу билан Пайғамбар с.а.в. унга (эрига) боғини олиб, ундан ортиқчасини олмасликни буюрдилар».28

Ибн Жарир Ибн Аббосдан ривоят қилади: «Исломда биринчи хулъ Абдуллоҳ ибн Убайнинг синглиси Собит ибн Қайснинг хотинида бўлганди. У Пайғамбар с.а.в.нинг олдиларига келиб, эй Аллоҳнинг пайғамбари, менинг бошим билан унинг бошини ҳеч нарса ҳеч қачон қовуштира олмайди, мен Хобаъ тарафга чиқиб, унинг бир жамоа ичида мен тарафга келаётганини кўрдим, қарасам, у энг ранги қораси, энг бўйи паканаси, энг юзи хунуги экан, деди. Унинг эри, эй Аллоҳнинг пайғамбари, мен унга энг сара бойлигимни – боғимни берганман, бўлмаса, менга боғимни қайтариб берсин, деди. Пайғамбар с.а.в. аёлга қараб, бунга нима дейсан, дедилар. У, мен розиман, агар истаса қўшиб беришим ҳам мумкин, деди. Шу билан Пайғамбар с.а.в. уларни ажратиб юбордилар».29 Худди шунга ўхшаш ҳадисни

(28) Ибн Можа: 2046.

(29) Аҳмад: 4, 315513. Дуррул Мансур: 2/617. Тафсири Табарий: 2/461.